|
|
Halk
Tarafından Seçilen İlk Bursa Belediye Başkanı |
|
|
Kemal Bengü Yüksek mühendis. 1963-1973 arasında Bursa Belediye başkanı. 1917'de İstanbul'da doğdu. Yüksek Mühendislik Mektebi'ni bitirdi. Atatürk'ün emriyle, o sıralarda henüz Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışında bulunan Antakya ve İskenderun konsolosluklarında görevlendirildi. Karacabey Harası'nda idarecilik yaptı. Sonra sırasıyla Gaziantep, Hatay, İzmir, İçel ve Bursa'da bayındırlık müdürlüğü yaptı. 1963'te Adalet Partisi adayı olarak Bursa belediye başkanı seçildi. 1968'de partisiyle anlaşmazlığa düşerek bağımsız aday oldu ve yine kazandı. 1973 seçiminde aday olmadı. Bursa'da cadde ve sokakların asfaltlanması çalışmalarıyla haklı bir ün kazandı. 1982'de aramızdan ayrılan Kemal Bengü'nün eşi Hicriye hanım uzun yıllar Bursa Erkek Lisesi'nde kimya öğretmenliği yapmıştır. 16 Ekim 1963 tarihi, hem Bursa hem de Türkiye için çok önemliydi. Belediye başkanları ilk kez doğrudan seçiliyor, AP adayı Kemal Bengü koltuğa oturuyordu. Kahraman Atılgan (Gazeteci): “İhtilalden sonra AP, eskiden Bursa’nın Nafia Müdürü olan Kemal Bengü’yü aday gösterdi. Evi, ailesi İstanbul’daydı. Hiç gelip burada seçim propagandalarına katılmadı. AP Bursa’nın kalesiydi, halk AP’ye gönül vermişti. Sevgi seli vardı. Bir mitingler olurdu Pınarbaşı’nda, görmeliydiniz". 
Turhan Tayan (Dönemin AP Bursa İl Başkanı): “AP’nin böyle bir isimle seçimi kazanması hem kişinin, adayın kişiliğinden kaynaklanan nedenler hem 27 Mayıs’a olan tepki. Bursa DP’nin kalesiydi. Bursa 1961 anayasasına da referandumda red oyu vermiş büyük bir ildi. CHP’nin adayı rahmetli Şebip Karamollaoğlu’na karşı Kemal Bengü’yü seçmiştir.” Kemal Bengü, göreve gelir gelmez, grevde bulunan Bursa Otobüs İşletmesi’ndeki (BOİ) sorunu çözüyor ve bu anlamda tarihe geçiyordu. Sendikalar, Grev ve Lokavt Kanunu’nun çıkmasından sonra Türkiye’deki ilk grevi BOİ çalışanları yapmıştı. Adaylık öncesi, o günlerdeki adıyla Nafıa Müdürü olan Bengü, bu özelliğini belediye başkanlığına taşıyor, Bursa’nın en ücra köşelerini bile asfaltlayarak, unvanlarına bir yenisini daha ekliyordu. 1 Nisan 1964 tarihi itibariyle benim çıkardığım Haber gazetesi Bursa’ya ilk defa klişe getirmiştir. Günlük fotoğraf, günlük resim vermeye başlamıştık. Rahmetli Kemal Bengü, asfalt makinasının üstüne; dozerlerin, greyderlerin üzerine çıkar fotoğraf verirdi. O resimler ertesi gün gazetemizde neşredilirdi. 27 Mayıs sonrası Bursa’da yerel, 1965’te de Türkiye’de genel iktidara halkın oylarıyla gelen AP, bu ilk dönemde önemli bir hata yapmıştı. AP’nin ilk belediyecilik döneminde büyük bir patlama ile karşılaştı yerel yönetim. Ben o günlerde yeterli şehir planlaması yapıldığı kanaatinde değilim.” Bengü, ilk dönemin sonunda çoğunlukla başarılı bulunmasına karşın partisi tarafından aday gösterilmiyor ve bağımsız aday oluyordu. Kahraman Atılgan (Gazeteci): “O zaman Bursa’da bir asfalt olan bölge Atatürk Caddesi ile Çekirge Caddesi arasıydı. Bu, her tarafa asfalta başladı. O dik sokakları, dik caddeleri… Bursa, asfaltı Kemal Bey sayesinde gördü. O yüzden de Kemal Bey’in adı ‘Asfalt Kemal’e çıktı. Halk koydu, çünkü öyle bir şey yapmıştı ki Kemal Bey, küçük çocuklar bile onun işareti olan zafer işaretini yaparak, Bengü Bengü, diyerek tempo tutarlardı.” Niyazi Menteş (Gazeteci-Yazar): “Kemal Bengü ikinci defa adaylığını koyduğu zaman AP kabul etmedi. Ömer Önadım… Bağ-Kur’un yaratıcısı, hakikaten değerli bir insandır, Kasım Önadım’ın ağabeyi, o da asker kökenlidir, aday gösterdiler. Yalnız Bursalı Kemal Bengü’yü gerek özel yaşantısı gerek bayındırlık çalışmalarıyla fazlasıyla tuttu. Çünkü Kemal Bengü halkla içiçeydi. Nedense AP tutmadı ve Kemal Bengü bağımsız adaylığını koydu.” Turhan Tayan: “Kemal Bey ile dönemin il başkanı rahmetli Hüseyin Bey arasında ve Kemal Bey ile rahmetli Kasım Önadım arasında bir çekişme başladı. Partiyle belediye ilişkileri bozuldu, bir iç çekişme başladı. Bu iç çekişme öyle bir noktaya geldi ki 1968 yerel seçimlerine giderken önseçim yapıldı, aday belirleme konusunda. O zaman Kemal Bengü aday oldu, Ertuğrul Mat ve Ömer Önadım aday oldu. Önseçimi Ömer Önadım kazandı. Eğer Ertuğrul Mat aday olmasa Kemal Bengü kazanacaktı. Bu defa Kemal Bengü hemen istifa etti ve bağımsız aday oldu. Seçim çalışmaları sırasında Bengü halkın büyük ilgisini çekiyordu. Kahraman Atılgan: “Kasım Önadım aday olarak kardeşi Ömer Önadım’ı çıkardı Bengü’nün karşısına, Önadım aday olunca büyük bir tepki çıktı ortaya, kendi partilililerinden. AP’de bir grup vardı, Yeşiller Grubu diye. O grup Kemal Bengü’ye sahip çıktı. Getirdiler Kemal Bey’i, her gün konvoylar konvoylar, ona gönül verenler de katılıyor konvoya. İşte büyük bir coşkuyla geldi. Kemal Bengü bir efsane olmuştu Bursa’da. Sokak aralarında çocuklar Bengü Bengü diye oyun oynuyorlardı.” Necati Akgün (Gazeteci-Yazar): “Ömer Önadım’a karşı olan AP’lilerle CHP’liler işbirliği yaptı.” Niyazi Menteş: “’Gözlerime bak, anlarsın, Bengü’ye değil mi’ diye insanlar birbirleriyle sohbet ederlerdi. Gece Kemal Bengü’nün toplantıları dolup dolup boşalırdı, propaganda toplantıları.” Necati Akgün: “Biraz da halkın nabzına göre şerbet verir şekilde yürüdü ve sevildi. Ömer Önadım ters geldi.” Halk büyük destek veriyordu, ancak Kemal Bengü’nün adaylığı bazı engellerle karşılaşıyordu. Niyazi Menteş: “Kemal Bengü’nün toplantılarına polis marifetiyle baskı yapılmak istendi. O zamanlar emniyet müdürü Vahdet Erdal. Vahdet Erdal’a çıkıp Kemal Bengü’nün toplantılarını biraz rahatsız edelim diye bir şeyler oldu. Kemal Bey’le polis teşkilatı biraz soğuk kaldı. Ancak Vahdet Bey, "Ben partinin emniyet müdürü değilim, devletin emniyet müdürüyüm" derdi. Partisiyle ters düşen Bengü, seçimlere hazırlanırken, beklemediği ve o günlerde kamuoyuna yansımayan bir olay başından geçmiş, buna rağmen yılmadan çalışmalarını sürdürmüştü. Niyazi Menteş: “Haber gazetesi, desteklemiyor bağımsız aday Kemal Bengü’yü. Ömer Önadım’ı destekliyor, ama bu da doğaldır. Demokrasi de herkes istediği adayı destekleyebilir. Biz tek kaldık, Hakimiyet gazetesi Kemal Bengü’yü destekliyor. Biz Haber gazetesi olarak, Ant gazetesi yok o zamanlar, kapandı, Ömer Önadım’ı destekliyoruz. Bizim gazetede köşe yazısı yazıyor, Hüseyin Aykut. Bir gazetede hayli de önemli bir mevkiiye getirildi. Kemal Bengü’yü yeren yazılar yazılıyor. Ömer Önadım’ı yükselten, yücelten yazılar yazılıyor. Bunlar da doğaldır, gazeteler bunu hep yaparlar seçim öncesi. Yalnız duyduğuma göre, Önadım seçimi kazanırsa Hüseyin Aykut da belediyede önemli bir yere gelecek. Hüseyin Aykut’un maddi durumu biraz bozuktu, o dönem. Bu nedenle Hüseyin Aykut da Kemal Bengü’nün kazanmaması için gerekli çalışmayı yapıyordu. Ama Bursa öyle bir haldeydi ki artık sokakta giden vatandaş Kemal Bengü demeye başlamıştı. İddiaya göre, Kemal Bengü’yü korkutmak istiyor, silahını alıyor, tam içeriye girerken, Hüseyin Aykut’u iki AP’li önlüyorlar, alıyorlar. Bu basına aksetmedi.” Dönemin koşulları bağımsız aday olarak seçime giren Kemal Bengü’ye tarihi bir zafer kazandırıyordu. Turhan Tayan: “Özellikle şehir etrafındaki varoşlara büyük hizmetleri, su, elektrik, kanalizasyon, asfalt hizmetleri ve parti içi çekişmeler Kemal Bengü etrafında büyük bir gruplaşmaya sebebiyet verdi ve Kemal Bengü, bağımsız olarak girdiği seçimden galip olarak çıktı.” Bengü, ikinci görev döneminde, 1970 yılında İstanbul Nazım Plan Bürosu’ndan esinlenerek, Bursa’da yeni bir büro oluşturuyordu. Mimar Ertuğrul Menteşe yönetiminde sürdürülen çalışmalar sonucu, “metropoliten bölge sınırı”, “arazi kullanımı”, “sanayi-işyeri-resmi kurum” anketleri ve “doku analizleri” yapılıyor, bu arada Muradiye ve Hisar çevreleri için koruma amaçlı 1/1000 ölçekli imar planı hazırlanıyordu. Planlama çalışmalarına karşın bu dönemde Bursa korkunç bir hızla büyüyor ve kaçak yapı cenneti oluyordu. Kahraman Atılgan (Gazeteci): “Bursa o sanayiye hazır değildi. Bursa’nın konut durumu müsait değildi. Bu birden bire olunca o kaçak inşaatlar yayıldı, gitti. Bu kadar büyük fabrikalar kurulacağını kimse tahmin etmiyordu ki.” Gecekondular konusunda sık sık uyarı alan Başkan Bengü’nün eleştirilere çarpıcı bir yanıtı vardı. Belediye Meclisi’nde "Başkan gecekondular arttı, inşaatlar kaçak" diyorlardı. "Ben kimsenin evini yıkamam kardeşim, bana ev yıktıramazsınız" diyordu. 1960’ların sonunda Bursa’da hissedilir derecede bir su sıkıntısı vardı. Çözümü için yeni projeler gerekiyordu. Turhan Tayan: “O dönemde çıkan bir yasa vardı. Nüfusu 100 binin üzerinde olan illerin içme suyu, merkezi hükümet tarafından, Devlet Su İşleri tarafından getirilecek, diye kanun çıkmıştı ve o kanun sayesinde Doğancı Barajı içme suyu için yapılmış ve 70’li senelerin ortalarında devreye girmiştir.” Bursa’nın bağımsız belediye başkanı Kemal Bengü, 5 yıllık ikinci döneminde çok ilginç bir uygulama yapmıştı. “Merkezi idareyle diyalog olmadı. Kemal Bey, beş sene Bursa’dan ayrılıp Ankara’ya gitmedi. Bir gün bile görevini vekiline bırakmadı.” Kemal Bengü, on yıllık rekor bir sürenin ardından 9 Aralık 1973 seçimlerinde koltuğu AP adayı İsmet Tavgaç’a devrediyordu. Bu süre içinde merkezi hükümetin yatırımları ve desteği Bursa’ya pilot sanayi bölgesini, çevre bağlantı yollarını kazandırıyordu. Bengü döneminde, Bursa sanayileşme hamlesini başlatıyor ve göç dalgasına uğruyordu. 60’lı yılların başında 150 bin olan kent içi nüfus, 1970 yılında 270 bine çıkıyor, konut sıkıntısı had safhaya ulaşıyor, bu gelişme o gün için tartışma konusu bile olmuyordu. Kahraman Atılgan: “Kemal Bey karışmazdı öyle işlere. O ticaret odasının işidir, ticaret odası yaptı. Zamanın Sanayi Bakanı da Bursa Milletvekili. O getirdi Tofaş’ı. Keşke getirmez olsaydı. Tofaş geldi, Bursa da bitti işte.” Turhan Tayan: “1960’dan sonra, ki onda Avrupa finans kurumlarının, kalkınma örgütlerinin de payı vardır. Bursa Organize Sanayi Bölgesi, yerel güçle yapılmış, sadece merkezi idarenin planlamasıyla yapılmış bir proje değildir. Yani ilerisi görülemedi, belki de tercih sanayi değildi. Ama Bursa sanayiden kaçamazdı, Türkiye kaçamazdı. Tamamen doğru, tamamen yanlış, siyah beyaz bakılacak bir olay değil bu. Çok farklı bir olay.” Kemal Bengü, görevini aralıksız 10 yıl 1 ay sürdürürken, Bursa’da iki kez seçim kazanan ve Cumhuriyet döneminde en uzun süre görev yapan belediye başkanı unvanına sahip oluyordu. Bengü, iki dönem sonunda aday olmayarak görevi devrederken, geriye ona ait hoş bir seda kalıyordu. Kahraman Atılgan: “Ailesi İstanbul’da olduğu için hemen her akşam beraberdik. Kemal Bengü’nün bir kahkahası vardı, bir kahkaha attı mı ortalık çınlardı. Onun kahkahasını herkes biliyordu, meşhurdu. Çok sıcaktı, öyle ben belediye başkanıyım, resmiyet falan bilmiyordu.” Turhan Tayan: “Popülerdi, çok enteresan bir kişiydi. Çok güzel mimikleri vardı, çok güzel kahkahaları vardı.” Kaynak: Pusula gazetesi- 19.1.2009 |
