Uğur Ozan Özen   

     Memleketimizde binlerce dernek faaliyet göstermektedir. Cami yaptırma dernekleri, hemşehri dernekleri, insan haklarıyla ilgili dernekler ve daha fazlası... Ancak bu derneklerin çok azı kültür ve sanatla ilgilidir.

    Mustafakemalpaşa ilçesine Bursa'nın merkezinden otobüsle giderseniz bir saatte, arabanızla giderseniz yarım saatte ulaşabilirsiniz. Burası, merkez ilçeler gibi değildir. İstediğin zaman gidip gelemezsin. Ya bir akraban olacak ya da çok yakın bir arkadaşın. Son yıllara kadar ilçenin turizm potansiyeli dahi değerlendirilememiştir. İlçenin ekonomisinin temelini tarım oluşturur. Tarımdan sonra sanayi, ekonominin can alıcı noktasında yer alır. 1990'lı yıllarda ilçenin ekonomisini harekete geçirecek yeni bir yol ortaya çıkar; kültür ve sanat. İlçenin kalbinde bulunan Beldeşan Sineması (sonrasında Kazım Barış Çokan Kültür Merkezi) kültür ve sanatın merkezi olur. Bugün kültür merkezinin yerinde yeller esmesine rağmen yeni bir kültür merkezinin inşa ediliyor olması sanatseverleri bir nebze olsun teselli etmektedir. Mustafakemalpaşa Kültür ve Sanat Derneği'nin kurulması ilçe halkının sanata ulaşmasında kolaylaştırıcı bir araç olur. Dernek sayesinde ilçeye İstanbul, Ankara, Kocaeli ve tabii ki Bursa'dan birçok tiyatro, ressam, müzisyen, yazar ve şair gelir.

DERNEĞİN KURULUŞU

  Kekil Şimşek 2010 yılında kaleme aldığı yazıda derneğin nasıl kurulduğunu anlatır: "Yıl 1995... Dostlarla konuşurken; hem insanlık hem de hayat adına öğretmenlerimle Mustafakemalpaşa'da bir şeylerin eksik olduğu düşüncesinde yoğrulduk. Bu süreç yaklaşık 2 yıl sürdü. Sonra bu işin gerçekleştirilme süreci başladı. Ama hazırlıklarımızı yapabileceğimiz; konuşabileceğimiz, görüşlerimizi tartışabileceğimiz bir yer yoktu. O an devreye onursal başkanımız olarak kabul ettiğimiz Emekli Hakim (merhum) Avukat Şekip Demircan girdi." Şekip Demircan, "Bürom sizindir. Dilediğiniz gibi çalışmalarınızı yürütebilirsiniz. Destekçinizim ve her zaman yanınızdayım" der. Dernek kurulacaktır kurulmasına ama para yoktur. Kekil Şimşek derneğin para bulma sürecini yazısında anlatır: "Derneği kuracaktık ama paramız yoktu. Tüzük hazırlanacak, dernek organları seçilecek, her şeyden önemlisi dernek binası bulunacak, tüzük ilan edilecek ve tüm bunlar için epeyce bir para gerekecekti. Önceleri kendi aramızda topladığımız üç-beş milyonla kırtasiye giderlerini karşılayabildik ve derneğe parasal destek sağlamak için bir kaset çıkardık. Türküleri, eski Atatürk İlköğretim Okulu ve o dönemlerin Öğretmenevi olan binanın bir odasında bir volkmen ile kaydedip çoğalttık. Kaset kapaklarını kendi ellerimizle yaptık. Kendimiz çaldık, kendimiz söyledik, kendimiz kaset dizaynı hazırladık ve kasetleri satarak derneğin açılışı için gereken parayı topladık." (1)

AÇILIŞ

  Derneğin kurucu heyeti 28 Mart 1997 tarihli toplantısında görev dağılımı yapar: Başkan Kekil Şimşek, başkan yardımcısı Aysel Pınar, sekreter Hülya Aksu, sayman Halil Değer, üye Hanife Yılmaz, üye Muhterem Gümüş ve üye Yücel Kaydı'dan oluşmaktadır. (2) Kurucu heyetin 31 Mart 1997 tarihli toplantısında dernek merkezinin 10 Nisan 1997'de açılmasına karar verilir. 12 Nisan 1997'de ise Beldeşan Sineması'nda Türk Halk Müziği Korosu'nun konseri yapılacaktır. Konserin biletlerinin basılıp tanesinin 200 bin liradan satılmasına karar verilir. (3) Dernek merkezi Köprübaşı Belediye İşhanı'nın 4. Katıdır. (4) Açılışı Garnizon Komutanı Muzaffer Girginer yapar.

  Derneğin kendi tiyatrosu ve Bursa dışından getirdiği tiyatrolar oyunlarını Beldeşan Sineması'nda (sonradan Kazım Barış Çokan Kültür Merkezi) sahneler. Derneğin konserlerinde ve kendi sahnelediği oyunlarda bilet belli bir ücret karşılığı satılır. Masraflar çıkarıldıktan sonra kalan para derneğe gelir olarak kaydedilir. Böylece dernek cüzi de olsa gelir elde eder. Bu gelir yine dernek faaliyetleri için harcanır. Dışarıdan gelen tiyatroların oyunları belli bir ücret karşılığı sahnelenir. Organizasyondan bir miktar para da tiyatroya ödenecek miktar ve masraflar çıkarıldıktan sonra derneğe yine cüzi bir para kalır. (5)

  Derneğin ilçede önemli bir yer elde etmesinde önemli nedenlerin başında kendi sahnelediği oyunlar gelir. Bu oyunların ilçede ilgi görmesinden sonra çevre ilçelere ve Bursa'ya turne yapılır. Dernek yönetimi imza günleri de düzenler. Resim sergisi açılır. Söyleşiler yapılır. Derneğin sahnelediği tiyatroları ve konserleri seyreden kişiler ise; Olgun Şimşek, Oktay Kaynarca, Erkan Can, Ali Sürmeli, Yılmaz Erdoğan, Ali Erdoğan'dır.  (6)

PATİKALAR DERGİSİ

  Patikalar dergisinin ilk sayısı 15 Nisan 2007'de yayımlanır. Derginin yayımlanmasına Şener Aksu'nun bir sözü neden olur: "Derneği dergiyle taçlandıralım." Derginin adı önce Patika olarak düşünülür. Ancak bu adla çıkan bir dergi olduğu için adının Patikalar olmasına karar verilir. Dergi yayımlanmaya karar verilince bazı kişiler -Mustafakemalpaşa'nın ileri gelenleri diyelim- Kekil Şimşek'e "Bu iş burada Belediye destek vermezse olmaz" derler. Biz bu makaleyi yazarken derginin 114. sayıya geldiğini hatırlatmak isteriz.

KÖY ARAŞTIRMALARI

  Derginin en önemli başarısı her sayısında bir köyü araştırmasıdır. Dernek üyeleri köyleri dolaşıp köylerin bugünkü durumunu kayıt altına alır. Köyde ne varsa not edilip fotoğrafı çekilir. Köyün tarihi, köyün diğer köylerden ayrıcı özellikleri, yemeği ve köylülerle her şey kayıt altına alınır. Bugünden yarına yol alırken ne kurtarabilirsek kârdır. Çok değil, 20 sene sonra yaşlılarda ölünce köy diye bir şey kalmayacak. O zaman çekilen her fotoğraf karesinin, kâğıda alınan her notun önemi bugünden daha fazla olacaktır. Dergide yayımlanan köy yazılarının bir kısmı kitap olarak yayımlandı. Bu yayımlanan kitap birinci cilttir. İkinci cildin yayımlanması için çalışmalar devam etmektedir. Köy araştırmasının bir başka önemi ise araştırmanın derneğin kendi maddi imkânlarıyla yapılmasıdır. (7)

  Patikalar dergisinde köy araştırmalarının dışında öykü, şiir, deneme, araştırma, tiyatro, resim, sinema, karikatür, gezi gibi birçok alan da yazılar yayımlanır. Derginin ilk sayısı 28 sayfa, sonraki sayıları 32 sayfadır. Derginin ilk sayısında dergide neler yapılacağı konusunda tanıtım yapılır.  Tanıtıma Afşar Timuçin, Osman Bozkurt, Şener Aksu, Ali Sürmeli, Olgun Şimşek, Erkan Can, Settar Tanrıöğen, Mustafakemalpaşa Belediye Başkanı ve kaymakam gelir. (8)

"SANATSAL GÜNLERE"

  Patikalar dergisinin ilk sayısında Kekil Şimşek okurlara şöyle seslenir:

  "Dergimizde ilçemizin kültürel zenginliklerini, sanatsal çalışmalarını, kültür ve tabiat varlıklarını, sanat ve zanaata gönül veren kişi ve kuruluşları, derneklerin çalışmalarını, köylerimizi ve geleneklerimizi, halkımızın kültürel zenginliklerini göreceksiniz...

  Patikalar'ın bizleri doğruluğa, dürüstlüğe, bol sanatsal günlere, ilçemizi ve ülkemizi sanatla barış içinde ileriye götürmesi dileğiyle..." (9)

  Derginin ilk sayısından itibaren dernek adına sahibi başkan Kekil Şimşek'tir. Sorumlu müdürü Mahmut Uçakcan, dil denetimini yapan kişi Kemal Duman, dizgi-grafik-tasarımını Aynur Sevinç yapar. Derginin yirminci sayılarında danışma kurulu ile yayın kurulu oluşturulur. Danışma Kurulu'nda Afşar Timuçin, Nurullah Genç, M. Nejat Gacar, Güngör Gençay, Osman Şahin, Muzaffer İzgü, İbrahim Ersaraç yer alır. Yayın Kurulu'nda ise Şener Aksu, Osman Şahin, Nalan Çelik,  Eşref Yılmaz, H. Hüseyin Yalvaç yer alır. (10) Derginin 111. Sayısı itibariyle Danışma Kurulu'nda Prof. Dr. Afşar Timuçin, Osman Şahin, Muzaffer İzgü, İbrahim Ersaraç yer alır. Yayın kurulunda Şener Aksu, Nadide Utku, Nevzat Çalıkuşu, Arif Ödemiş, Eşref Yılmaz'dır. Genel Yayın Yönetmeni Kekil Şimşek'tir. Dergide yayımlanan Karikatürler İbrahim Ersaraç tarafından çizilir. Sorumlu müdür Mahmut Uçakcan'dır. Dil Denetimini Nadide Utku yapar. Derginin dizgisi, grafiği ve tasarımını Ziret Başgüç'ün elinden çıkar. Montaj ve Baskı Emek Ofset'te yapılır. Fotoğrafları çeken kişi Kekil Şimşek'tir.    

ARALIKSIZ YAYIN

  Dergi her ay 500 adet yayımlanır. Bursa dışında 210 kişiye gönderilir. Derginin kalanı Mustafakemalpaşa'da dağıtılır. Dergiye ilk sayısından ara verilmez ve sayıları birleştirilmez. Bazı aylar maddi imkânsızlık nedeniyle sonraki aylarda yayımlanır ama yine de yayımlanır. Dergi ilk sayısından itibaren Mustafakemalpaşa'daki Emek Ofset'te basılır. Sahibi Mehmet Bursalı'dır. Derginin maliyeti 2007 yılından beri aynıdır. Mehmet Bursalı derginin maliyetini arttırmamıştır. Dergiye verilen ilânlar ile hem derginin basım maliyeti hem de derneğin elektrik, telefon, kira gibi giderleri karşılanır. İnternet parasını ise Kekil Şimşek kendi cebinden verdiğini belirtmeliyiz. (11)

  Dernek yönetimi 2008 yılında "Anadolu'da Kültür, Sanat, Edebiyat ve Mustafakemalpaşa Sempozyumu" yapılır ve bir yıl sonra sempozyumun kitabı yayımlanır. Sempozyum fikrinin babası Kekil Şimşek'tir. Şener Aksu ve dernek üyeleri destek verir. (12)

İLK KİTAP

  Derneğin yayımladığı ilk kitap ise Türkçe Öğretmeni Hamza Oğuzer'in yazdığı Mustafakemalpaşa ve İsmail Hakkı Şenpamukçu'dur. Kitap 1999 yılında yayımlanır. Kitabın yayım maliyetini İsmail Hakkı Şenpamukçu'nun oğlu Mustafa karşılar. Kitabın içinde derneğin logosu vardır. Patikalar dergisi kurulduktan sonra dernek kendine yeni bir yol açar. Patikalar Dergisi Yayınları kurulur. Toplamda on sekiz kitap yayımlanır. (13)

BELDEŞAN SİNEMASI

  Dikkatli okurlarımız hatırlayacaktır, dergide geçen sene "Beldeşan Sineması'ndan Geriye Boşluk Kaldı" başlıklı yazı kaleme almıştık. Beldeşan Sineması ile ilgili bazı bilgileri dergide yayımlamıştık. Elli sene boyunca hem sinema hem de tiyatro olarak ilçenin vazgeçilmez kültür mekânı, belediye yönetimi tarafından yeni kültür merkezi yapma sözü verilerek 2012 yılında yıkıldı. Burası derneğin de kullandığı vazgeçilmez bir kültür merkeziydi. Derneğin kendi sahnelediği veya ilçeye turne yapan tiyatrolar adı geçen kültür merkezinde oyun sahnelerdi. Son beş senedir ilçenin kültür sanat hayatı durma noktasına geldi. Etkinlik yapacak başka bir kültür merkezi de yok. İlçede faaliyet gösteren birçok dernek okulların salonlarında elverişsiz koşullarda etkinlik yapmaya çalışmaktadır, artık ne kadar yapılabilirse.

YENİ PROJE   

  Dernek yönetimi 2013 yılından itibaren kendisine yeni bir yol açar. Bu yolda iki kişinin emeği vardır: Kekil Şimşek ve Nadide Utku. Nadide Utku'nun yazdığı kitaplar Kırsaldaki Öğrencileri Yazarla Buluşturma projesi kapsamında Mustafakemalpaşa'daki köy ilkokullarına gidilerek söyleşi yapılır. Söyleşiden sonra da öğrencilere kitaplar imzalanıp ücretsiz olarak dağıtılır. 2013-2014 ve 2015 yıllarında Mustafakemalpaşa'da yirmi köy okuluna ve üç bin öğrenciye ulaşılır. Öğrenciler hayatlarında ilk kez bir yazarla sohbet edebilme imkânına kavuşurlar. Bazı öğrenciler çekingen olup yazardan uzak durmuş olabilirler. Yine de bu anı onların hayatları boyunca akıllarından çıkmayacaktır. (14) Bu projeye Mustafakemalpaşa Kaymakamlığı ve Mustafakemalpaşa Organize sanayi Bölgesi Müdürlüğü destek verir. Aynı projeye Nilüfer Belediyesi'nin desteğiyle devam edilir. 2014-2015 ve 2016 yıllarında Nilüfer ilçesinde 42 okula gidilir. Toplamda 32 bin öğrenciye ulaşılır.

DERNEK ÜYELERİ

  1997 yılında 2016 yılına kadar derneğe altmış bir 61 kişi üye olur. Üyelerin bir kısmı üyelikten ayrılır. Üye olan kişilerin meslekleri ise öğretmen, berber, terzi, muhasebeci, ev hanımı, öğrenci gibi ekonomik olarak orta ve alt kesimden kişiler yer alır. İlk üye kaydı Kekil Şimşek'e aittir. Üye olma tarihi 28 Mart 1997'dir. Sonrasında Aysel Pınar, Halil Değer, Hanife Yılmaz ilk sıralarda yer alır. Bütün üyelerin adını fazla yer tutacağı için yazamıyoruz. Derneğe son üye olan üç kişi ise 10 Aralık 2012'de İsa Oruç ve Arif Ödemiş'tir. Derneğe üye olan son kişi de 3 Şubat 2014'te Nadide Utku'dur.

KİMLER GELDİ KİMLER GEÇTİ

  Bursa'nın ilçesinde kültür ve sanat derneğinin kurulması handikap olarak görülmemelidir. Merkezden uzak olmak, kendi yatağında yol alırken olgunlaşma fırsatı verir. Derneğin bütün faaliyetlerini dergide anlatmanın olanaksız olduğunu belirtmeliyiz. Burada sadece özetleyebiliriz.

  Dernek ilçede hangi etkinlikleri yaptı? Bu soruya nereyi boş bulursa orasını kültür mekânı haline getirdi diye cevap verebiliriz. Beldeşan Sineması, Öğretmenevinin Salonu, okulların konferans salonları veya boş duran herhangi bir dükkân... Fark etmez.

TİYATRO OYUNLARI

  Tiyatro oyunları Beldeşan Sineması'nda sahnelenir. Dernek tarafından sahnelenen oyunlarda o kadar çok oyun sahnelenir ve o kadar çok kişinin emeği geçer ki derginin sayfaları yetersiz kalır. Derneğin sahnelediği bazı oyunların adlarını yazalım: Kural Der ki, Otogargara, Pembe Kadın, Yuvarlanan Variller, Sınır, Oğlu Öldürülen Analar, Aşkın Gözüne Gözlük, Yalancının Resmi, Haldun Taner Kabare, Şaşkın Ördekler. Ayrıca dernek tiyatrosu Karacabey, Susurluk, Gemlik, Orhangazi, Manyas, Tatkavaklı, İnegöl, Yenişehir ve Nilüfer'e gibi birçok ilçeye turne yapar. Derneğin organizasyonuyla Mustafakemalpaşa'ya turne yapan tiyatrolar ise: Kocaeli Birikim Tiyatrosu, Kocaeli Bölge Tiyatrosu, Tiyatrol, Tiyatrokare, Yeditepe Oyuncuları, Ankara Sanat Tiyatrosu, Ortaoyuncular, Dostlar Tiyatrosu, Kabare Dev Aynası Tiyatrosu, Tiyatro Bahane, Tuncay Özinel Tiyatrosu, İstanbul Kraliyet Tiyatrosu, Tiyatro Birileri'dir.

İMZA GÜNLERİ

  İmza günü ve söyleşiler ise ya Öğretmenevinin Salonu'nda veya Mustafakemalpaşa Kız Meslek Lisesi'nin konferans salonunda yapılırdı. İmza günü ve söyleşi yapılan yazarların adları ise: Muzaffer İzgü, Kemal Özer, Afşar Timuçin, İbrahim Ersaraç, Cemil Kavukçu Hamza Oğuzer, Nadide Utku, Güney Özkılınç,  Eşref Yılmaz, Hülya Tozlu, Hayrettin Geçkin, Şener Aksu, Oya Aksu, Hamit Kalfa, Rahmi Dede, Yaşar Okulmuş, Melike Akay, Nurten Küçüktömbekeci, Osman Şahin, Muzaffer Özdemir ve Uğur Ozan Özen.

  Resim veya fotoğraf sergisi mi açılacak? Bursa Caddesi üzerinde boş dükkân bulunur, sergi açılır. Boş dükkân bulunamazsa okulun bir yeri sergi salonu olur. Siz yeter ki isteyin, her yer kültür mekânı haline gelir.

  Tiyatronun dışında dernek üyeleri tarafından Türk Halk Müziği konseri verilir. Öyle bir kere değil birçok kere. Satılan biletler derneğe gelir olarak yazılır. Müzikten tiyatroya, resimden fotoğrafa birçok alanda kurslar yapılır, geleceğin sanatçıları yetiştirilir.

  Düş Sokağı Sakinleri, Feridun Düzağaç, Sabahat Akkiraz, Erkan Oğur ve İsmail Hakkı Demircioğlu'nun konserlerinin organizasyonunu da dernek yapar. 

KASABADA YAŞAMAK

  Kekil Şimşek'in tespitiyle makalemizi bitirmek istiyoruz: "Kasabada yaşamayan, kasabaların sanattan uzak kurulduğunu pek az bilebilir. Kasabalarda sanat, yabancı bir çiçektir, kolay kolay kök salmaz. Dışarılardan gelenlerin ilgi odağı gibi algılanır, yer yer aşağılanır. Bu yüzden derneğin ömrünün uzun olamayacağını düşündüm. Öte yandan elimden geleni yapmaya da hazırdım. Elimizden geleni, nefesimiz kesilene kadar vermeye kararlıydık." (15)    

 Dipnotlar
1. Şimşek (2010) s. 61.
2. Birinci karar defteri.
3. Birinci karar defteri.
4. İlk karar defterindeki numara 85; ikinci karar defterindeki numara 95 ve üçüncü karar defterindeki numara 89'dur. 2017 yılı itibariyle 67 numarada faaliyetine devam etmektedir.
5. Kekil Şimşek.
6. Şimşek (2010) s. 62.
7. Kekil Şimşek.
8. Kekil Şimşek.
9. Çalıkuşu (2010) s. 38.
10. Çalıkuşu (2010) s. 38.
11. Kekil Şimşek.
12. Kekil Şimşek.
13. Kekil Şimşek.
14. Benim de hayatımı etkileyen imza gününden bahsetmek istiyorum. İlkokulu ve ortaokulu Setbaşı İlköğretim Okulu'nda okudum. 1990'lı yılların ilk yarısında bir gün okula Gülten Dayıoğlu'nun geleceği haberi kulaktan kulağa yayıldı. İmza günü yapılacakmış. Daha önce Gülten Dayıoğlu'nun adını duymamıştım. Cebimde kitabı alacak para yoktu. O sırada Yeşil Vergi Dairesi'nde çalışan babama bir şekilde telefon etmiştim veya anneme telefon etmiştim, annem babama haber vermişti, geçmiş zaman hatırlayamıyorum. Babam Gülten Dayıoğlu'nun Yeşil Kiraz adlı kitabını temin etmişti. Okulun bahçesinde uzun bir kuyruk olmuştu. Kuyrukta o kadar uzun süre mi beklemiştim yoksa bana mı öyle gelmişti, bilemiyorum. Belki de çocukken her şeyden sıkılan biriydim şimdi olduğu gibi. Bu konuyu geçelim. Uzun bir beklemeden sonra Gülten Dayıoğlu'na Yeşil Kiraz adlı kitabı uzattım. O da kitabın içine bir şeyler yazdı ve imzalayıp geri verdi. Daha sonra ne yazmış diye baktım. Eğer hafızam beni yanıltmıyorsa şöyle yazmıştı: "Ozan oğlum çok okumalısın." Gülten Dayıoğlu'nun dediklerini yaptım, çok okudum. O kadar çok okudum ki bu dipnotu yazmaya başlamadan önce kütüphanemdeki binlerce kitabın arasında Yeşil Kiraz'ı aradım, ama bulamadım.
15. Şimşek (2016), s. 171-181. Bildirinin alt başlığı ise Kasabada Kök Salmak'tır. Şener Aksu'nun Patikalar dergisinde yayımlanan Kasabada Kök Salmak başlıklı makalesinde kasabanın geldiği nokta çok güzel özetlenir: ... Bugünkü kasaba, bir daha geri dönüşümü olmayacak biçimde değişmiştir, belki de en büyük ödül, sanatın doğallaştığı bir kentin ortaya çıkmış olmasıdır. Aksu (Temmuz 2016) s. 18.

   Kaynakça

    Mustafakemalpaşa Kültür ve Sanat Derneği Çalışmaları (Derneğin Tarihçesi).

    Üye Kayıt Defteri (bir adet)

    Yönetim Kurulu Karar Defterleri (üç adet)

    Şeref Defteri (bir adet)

    Aksu, Şener "Kasabada Kök Salmak", Patikalar, Temmuz 2016, sayı: 112, s. 12-18.