Erşan Solaklı

    Yukarıda gördüğünüz tabela, bu yıl üçüncüsü düzenlenen graffiti festivalinden bir kare. Büyükşehir Belediyesi'nin Hüdavendigar Parkı'nda gerçekleştirdiği bu etkinliğe denk gelmiş olabilirsiniz. Önceleri şehir içerisinde çizdiğimiz graffitilerin üzeri birkaç gün içerisinde yerel yönetimler tarafından boyanırken, artık bizlere özel alanlar tahsis edilip, festivaller gerçekleştiriliyor. Bu değişimi görmek, yaklaşık 15-20 yıllık bir sürece mal olsa da, günün sonunda Bursa’da doğmuş ve graffitiyi Bursa’da Bursa’yla birlikte öğrenmiş biri olarak, beni çok mutlu ediyor! Bu yazıda biraz Bursa'daki graffiti ve sokak sanatı üzerine konuşacağız ama önce küçük bir tarih yolculuğu yapalım.

Graffitinin Kökleri: New York’tan Bursa’ya

    Graffiti kültürü 1960'larda New York'ta başlıyor. Taki isimli Yunan kökenli bir genç, oturduğu sokağın numarası olan 183’ü de adının sonuna ekleyip, adını metro duraklarına ve sokaklara yazmaya başlıyor ve sonrasında bu bir fenomene dönüşüyor. Herkesin merak ettiği Taki183’e özenip, zamanla başka gençler de kendi isimlerini sağa sola yazmaya başlayınca, herkesin kendi el yazısı, yani kendine özgü bir stili oluşuyor. Buna Tag atma kültürü diyoruz.

   Bursa’nın sokaklarında da bu kültürün izleri var. Yukarıda Tophane içerisinde  yazılmış bir Hisar Street Tag’ini görebilirsiniz. Harflerin tarzından ziyade o eski sokak ruhunu yansıtması beni çok etkilemişti.

    Graffiti Sanatçıları kendilerine bir mahlas/tag seçip, yaptıkları çalışmalarda bu ismi kullanıyorlar. Ben mahlas olarak Rulman’ı kullanıyorum. Bu ismi seçmemde makine mühendisi olmamın etkisi var. Graffitiye başladığım yıllar olan 2006-2007’de Meal’i, 2020-21’e kadar kullanıp sonrasında değiştirdim. (Yukarıdaki fotoğrafta Rulman ve Meal Taglerimi yan yana görebilirsiniz.) Zamanla Tag’ler kalınlaşıp daha büyük puntodaki harflere evriliyor ve bu tarza Bombing diyoruz.

     Bursa’daki İlk graffitiyi 2000’lerin başında Gökdere Köprüsü’nün altında görüyoruz. Tam olarak kimin yaptığını bilmediğimiz bu BURSA graffitisi muhtemelen Bursaspor taraftarları tarafından yapılmıştı.

           

Şimdi sizlere Bursa’daki bazı graffiti sanatçılarından bahsetmek istiyorum:

• Cause Türk, Bursa’daki ilk ciddi graffiti sanatçılarından. Artık çok aktif olarak duvar boyamasa da hala eskiz çizip, reklam ve tasarım işleri yapıyor.
• BO2 Grubu: Remstar, Most (ikiz kardeşler) ile CMR ve Zenok’tan oluşuyordu. Bugün ikiz kardeşler dövme sanatçısı olarak devam ediyorlar. Zenok tek başına çalışmalarına devam ederken, CMR ise UNK adlı gruba dahil oldu.
• Lost /Carok: Mimar Sinan’daki Güzel sanatlar eğitimi sonrası İstanbul’a taşındı. Tasarım alanında daha çok endüstriyel çalışmalar yapıyor.
• Meal/Rulman
• ABK Grubu: Outcry ve Snok. Bursa’da graffitinin gelişip, ticarileşmesinde önemli rol oynadılar. Outcry çizdiği maymun karakteriyle tanınır oldu.
• Tiok: Sıcak renklerdeki graffitileri ve karakterleriyle bilinen Tiok, artık ne yazık ki eskisi kadar sık duvar boyamıyor.
• Awksm/Romer: Bursa’dan çıkma sanatçı çalışmalarına Almanya Köln’de devam ediyor.
• Dazy: Bursa’daki tek kadın graffiti sanatçısı olan DAZY, Marmara’daki güzel sanatlar eğitimine devam ederken çizdiği karakterlerle de dikkat çekiyor.

Bu isimlerin dışında, aslen İzmirli olup şimdilerde Bursa’da yaşayan DUK ve Nate’in dışında, Sam, Safe gibi diğer graffiticileri de sayabiliriz.

Bursa Graffiti Şenliği

    Başlarda yalnız yapılan, gece gizlice çizilen işler zamanla yerini büyük festivallere, kalabalıklara ve belediyelerin organize ettiği etkinliklere bıraktı.

İlk büyük adım, 2022’de Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin Hayvanat Bahçesi’nin duvarlarında düzenlediği graffiti şenliğiyle atıldı. 2023 ve 2024’te festival Hüdavendigar Parkı’na taşınıp, panolar üzerine boyama sistemine geçildi. Uçangözle (drone) çekilmiş görüntülerde 65 sanatçının işleri Nilüfer Çayı boyunca sıralandı. Sonrasında ise yapılan eserler Bursa’nın farklı caddelerine asıldı. Belediyenin sağladığı boya, ulaşım, konaklama ve yemek desteğiyle bir zamanlar için rüya diyebileceğimiz bir etkinliğin gerçekleştiğini söyleyebiliriz.

    2024’teki festivalde yaptığımız “Stop Wars” duvarı, en çok ses getiren işlerden biri oldu. Solda Filistin bayraklı bir kız, sağda Ukrayna bayraklı bir çocuk... Savaşın yıkıcılığının çocuklar üzerindeki etkisini gösteren bu duvar şu anda Mudanya Halk Plajı yakınında sergileniyor. Sahil boyunca gezerek diğer graffiti çalışmalarını da görebilirsiniz.

     Belediyeler, STK ve Odalar da graffitiye oldukça ilgi gösteriyorlar. Aşağıdaki örnek Eskişehir Belediyesi'nin düzenlediği şenlikte yaptığım çalışma.