Cemal Nadir Güler Osmanlı’dan günümüze uzanan süreçte karikatür sanatının öncü isimlerindendir. Doğumunun 120. yılı kapsamında bu sene iki sergiyle anıldı. Önce Küçükçekmece Belediyesi’nin Cennet Kültür ve Sanat Merkezi’nde açtığı Bir Çizgi Ustası Cemal Nadir (29 Temmuz-1 Eylül), bir ay sonra, Nilüfer Belediyesi’nin Nâzım Hikmet Kültürevi’nde Ben, Cemal Nadir (13 Ekim-10 Kasım) sergileri halkla buluştu.  

        Serginin açılışına Cemal Nadir'in torunu Mehmet Tunaman da katıldı... kaynak: https://enbursa.com/ihsan-sabri-caglayangil-cemal-nadir-ve-bursanin-golgede-kalmis-degerleri.html?fbclid=IwAR3qJhs2SYlua29awzBKt3d12k0dP9B7x0uEEqaglOyE8oG1tF-IiO_F5eA

   Cemal Nadir doğduğunda Osmanlı Devleti’nin en zor zamanlarıydı. Altı yaşına geldiğinde ikinci meşrutiyet ilan edilmiş, on iki yaşında Birinci Dünya Savaşı başlamış, on sekiz yaşına geldiğinde ise doğduğu şehir Bursa, Yunanlıların işgaline uğramıştı.

    Çocukluğundan beri resme âşıktır. Bulabildiği her şeye resim çizmesi hamurunda sanatçılık olduğunu gösteriyor. Genç yaşında ressam olma sevdasıyla çıktığı yolda, devlet kesesinden geçinmeden yaşamak istemişti. Ne yazık ki günümüzde dahi bu imkâna çok az insan kavuşuyor. Bedenini bitap düşüren kasnakçı çıraklığı ve bir makinecinin yanında çıraklıktan sonra İstanbul’dan Bursa’ya gelen mizah dergilerinin etkisiyle karikatür çizmeye başladı.

    Yaşı 18-19’a geldiğinde tabelacı olmaya karar verdi. Yer olarak eski Sahaflar Çarşısı’nın merdivenin hemen başında küçük bir dükkânı seçip tabelasına “Hattat ve Ressam” yazması kimseyi şaşırtmaz. 1920-1922 yıllarında çizdiği karikatürler Diken dergisinde yayımlanmış, ancak doğru düzgün para kazanamamıştır.

    1922 yılında Yunan işgali sona erdikten sonra ilkokullarda seyyar resim öğretmenliğine başladı. En büyük derdi yine paradır. 1923’ten sonra İstanbul’a gitti. 1924’ten itibaren Akbaba, Guguk, Zümrüdüanka, Resimli Dünya, Papağan adlı dergilerde karikatürleri yayımlanmaya başladı. Bir türlü ekonomik sıkıntıyı aşamayınca yeniden Bursa’ya döndü. Eski meslekleri imdadına yetişti: seyyar öğretmenlik ve hattatlık.

     1928 yılında Akşam gazetesinde günlük karikatür çizmeye başlamasıyla birlikte hayatında yeni bir sayfa açıldı. On beş yıl boyunca Amcabey başta olmak üzere toplumu eleştiren onlarca karaktere can verdi. Hayatının son dört yılında Cumhuriyet gazetesinin sayfalarında karikatürleri yayımlandı. Bu arada birçok kitabın kapağında emeği olduğunu söylemeye gerek yok sanırım.      

                                      Amca Bey tiplemesi 

    Ben, Cemal Nadir sergisinin küratörü Deniz Dalkılınç (d. 1973) 2013 yılından beri Cemal Nadir’in hayatını araştırıyor. Hakkında yazılanları toplamakla başladı. Elindeki ilk bilgileri Prusa Şehrengiz’de, konuya derinleştikten sonra ortaya çıkan bilgileri ise Bursa’da Yaşam’da yayımladı. Gazeteler ve dergilerde tespit edebildiği binlerce karikatürü arşivledikten sonra, Cemal Nadir hakkında yazılan kitap ve makaleleri kim yazmış olursa olsun her cümleyi elekten geçirerek doğruluğunu sorguladı. Cemal Nadir’in ayak izini takip ederek Bursa’nın sokaklarını arşınladı. Aileye ulaştı. Yüzlerce fotoğraf ve belgenin kopyasını aldı. Cemal Nadir ile ilgili yazılmış kitap, makale, ne varsa okudu. Bir zaman sonra kim Deniz Dalkılınç, kim Cemal Nadir bilinmez hale geldi. Cemal Dalkılınç, Deniz Nadir Güler oldu.

    Cemal Nadir ilk karikatür sergisini 1934 yılında İstanbul’da, ikinci sergisini Bursa Halkevi’nin desteğiyle 24 Mayıs 1936’da açmıştır. Sergiyi İstanbul’dan Bursa’ya gelerek ziyaret edenler arasında Nâzım Hikmet de vardır. Üç gün sonra, Akşam gazetesinin 27 Mayıs tarihli sayısında Orhan Selim takma adıyla yazısını yayımlamıştır. Ben, Cemal Nadir başlıklı yazısında Nâzım Hikmet’in sergi sonrası İstanbul’a doğru yola çıkmadan önce bir grupla çekilen fotoğrafı da yer almaktadır. Bir kişinin hayatını araştırırken, başka biriyle ilgili bilinmeyen bir fotoğrafı veya bilgiyi ortaya çıkarmak araştırmacı için en büyük haz olur. Bu duyguyu birkaç kere yaşamıştım.    

 
   1936 Bursa Sergisi açılışı...soldan sağa: gazeteci Musa Ataş, Cemal Nadir, Piraye, Manisa milletvekili Kazım Nami Duru, Nazım Hikmet.....en sağda gazeteci Rıza Ruşen    (Deniz Dalkılınç arşivi)

    Sergide Cemal Nadir’in gazetelerdeki orijinal karikatürlerinin yanı sıra Bursa ile ilgili karikatürleri, aile albümü de bulunuyor. Tasarımcı Nejat Biçen, eldeki binlerce karikatür ve fotoğraftan Cemal Nadir’in hayatının odak noktalarını belirleyerek sergiyi gezen kişinin nefes alacağı alanlar bırakmış. Böylece Cemal Nadir’i adını ilk kez duyan birinin dahi çok kolay şekilde fikir sahibi olacağı başarılı bir sergi ortaya çıkarmış.  

    Bundan sonra yapılması gereken iki konu var. Cemal Nadir’in hayatının kitaplaşması ve Cemal Nadir Güler Anı Evi’nin açılması.