Selanik'ten Bursa'ya

Göçün Bursa'da Yerel Seçimlere Etkisi

Bursa'da Sosyal Hayat

    1950-1951 yıllarında gerçekleşen göçün en önemli özelliği hiç şüphesiz Bulgaristan'ın bizzat ülkesindeki Türk nüfusunu sınıra yığarak göçe zorlamasıdır. Daha önce Bulgaristan'daki Türkler, kendilerine yapılan baskılardan dolayı kendileri göç etme kararı almışken, bazen de bu göçleri Bulgaristan yönetimi gizli yapmıştır. Bu sefer SSCB'nin de desteğini arkasına alan Bulgar yönetimi, yüz binlerce Türkten Bulgaristan'ı terk etmelerini istemiştir. 

      Bulgaristan Göçmenlerinin Yerleştirildiği İller

     1950-1951 Bulgaristan göçünden etkilenen en önemli şehirlerinden biri de Bursa'dır. Göçmenlerin Bursa'yı seçmelerinin birçok sebebi vardır. Hoşgörülü bir yapıya sahip olması, göçmenlerin geldikleri iklim ve coğrafi yapısının benzerlik göstermesi, sanayi bakımından gelişmiş bir şehir olması gibi birçok sebep daha sayabiliriz.

   Şehre gelen göçmenler İskân Müdürlüğü tarafından mevcut üç misafirhaneye her türlü ihtiyaçları temin edilerek yerleştirilmişlerdir. Kızılay, göçmenlerin sıcak yemek ihtiyacını karşılamıştır. Yemekler Kızılay‟ın kapalı ve temiz kapları içinde göçmenlerin ikamet ettikleri misafirhanelere gönderilmiştir. Göçmenlere patates, kuru fasulye, kıymalı pirinç çorbası, işkembe çorbası ve etli nohut gibi yemekler verilmiştir. Bursa'daki yardımsever insanlar göçmenler için Bursa Göçmen Yardım Derneği kurmuştur. Derneğin yayınlandığı beyanname dikkat çekicidir:

    ‟Aziz Yurtdaş, Büyük Kahramanlıklar, harikalar yaratan asil Türk Milletinin binlerce yıllık tarihi akınlar, cenkler ve göçlerle doludur. Yüzyıllarca bize kin besleyen, düşmanlık ve fenalık için fırsat gözleyen Bulgarlar; kılıcımızla fethettiğimiz, kanımızla yoğurduğumuz topraklardaki ecdat yadigarı kardaşlarımızı kış kıyamet zorlayıp aç, çıplak göç ettiriyor.

    Türk milletinin hükümetle el ele vererek zulümden, felaketten kurtulmak için çırpınan göçmenlere yardım edeceği ve kardaşlarımızı kurtaracağı şüphesizdir. Düşmandan kurtularak anavatana kavuşanları bağrımıza basmak, onların acılarını gidermek, gönüllerini ferahlandırmak, bir gün evvel ve yuva ve nafaka bulmalarına yardım etmek ve bu çalışkan insanları verimli hale getirmek, onlara kardaşlığımızı, sevgilerimizi göstermek borcumuzdur.

    Dinimiz, ananemiz muhacirlere yardım etmeyi vazife olarak emrediyor. İşte bu mübarek vazifeyi başarmak maksadıyla Bursa Halkevi'nde Göçmenlere Yardım Derneği kurulmuştur. Kızılay derneğiyle birlikteki çalışmalarına sizinde katılmanızı elden gelen yardımları esirgememenizi ve bütün tanıdıklarınızı yardıma teşvik etmenizi rica ederiz."

   Derneğin kurulmasından sonra göçmenlere şehirde yardımlar toplanmaya başlanmıştır. Muradiye İlkokulu öğretmen ve öğrencileri, aralarında toplamış oldukları 106.40 kuruşu derneğin emrine göndermiştir. Yardıma diğer okullarda katılmıştır. Ahmet Vefik Paşa İlkokulu öğrencileri 23.35 kuruşu, Birinci ve İkinci Sanat okulları öğrenci ve öğretmenleri de 104 lirayı Kızılay aracılığıyla göçmenlere vermiştir. Bursa köyleri de bu yardıma iştirak etmiştir. Çalı, Soğanlı, Osmaniye ve Derekızık köylerinden bir miktar para yardımı toplanmıştır. Ayrıca şahsi olarak yardım eden insanların da sayısı bir hayli fazladır.

    Göçmenlere yardım için çeşitli organizeler düzenlenmiştir. İzmir Bölgesi boksörleriyle Bursa Bölgesi boksörleri göçmenlere yardım için bir boks müsabakası düzenlemiştir. Bir başka yardım organizasyonu da Tayyare Sineması'nda göçmenler yararına verilecek olan keman konseridir. Dernek buradan gelecek gelirleri göçmenlere bağışlayacaktır. Ayrıca, Orhangazi Gençlerbirliği Spor Kulübü göçmenler yararına yılbaşı müsameresi düzenlemiştir. Bu müsamerede piyangodan elde edilen gelirin tamamı göçmenlere bağışlanmıştır. Demirtaş bucağında göçmenler için yardım derneği kurulmuştur. Bu dernek, 21 köye 21'er hane olacak şekilde yer temin etmiştir.

    Toplanan yardımlarla göçmenlere ev yaptırılması kararı alınmıştır. M.Kemalpaşa'da 24, Orhangazi merkezinde 24, İznik'te 8, Yenişehir'de 30 evin temelleri atılmıştır. Merkez ilçeye bağlı Demirtaş'ta 24, Çalı'da 29, Gürsu'da 34 evin inşaatı tamamlanarak, göçmen aileleri buralara yerleştirilmişlerdir. Ayrıca, göçmenlerin içinde sanatkâr olanlara 500 ile 1000 lira arasında, çiftçilere de zirai aletler temin edilebilmesi için ziraat bankasından kredi sağlanmış ve çiftçiler için 170 ton tohumluk buğday dağıtılmıştır.

   Bursa'ya gelen göçler genellikle şehrin merkezine yerleştirilmişlerdir. Hürriyet, İstiklal, Şükraniye ve Zafer mahalleri bu yerleşim yerlerinden bazılarıdır. Belediyenin izni ile Ermeni Mezarlığı civarında 170 ev, Tirilye'de 50 ev inşa ettirilmiştir. 1951 yılında Hürriyet ve İstiklal mahallelerine 608 göçmen aile yerleştirilmiştir. 1953 yılında ise Mudanya'da göçmenler için inşa ettirilen 300 evin kurası çekilmiş, göçmen aileler bu evlere yerleştirilmiştir.

      Oğuz Arı, İstanbul'daki Taşlıtarla semti ile Bursa'daki Hürriyet mahallerine göç eden göçmenlerle anket usulü bir çalışma yapmış ve ilk olarak bahsi geçen yerlerdeki izlenimlerinden bahsetmiştir. Arı'ya göre Taşlıtarla'da 2037 küçük ev yapılmıştır. Burada kullanılan malzemenin kaliteli olmamasından bahseden Arı, evlerin büyük bir kısmında elektrik olmadığına dikkat çekmiştir. Sokak ve bahçelerin düzenli olmaması üzerinde durmuş ve gecekondululaşmanın arttığını belirtmiştir.

    Bursa'daki Hürriyet ve stiklal mahallerindeki izlenimleriyse şu şekildedir; Evlerin tek katlı ve planlarının muntazam bir şekilde yapıldığını, bu mahallelerin Bursa'nın en kıymetli yerleri olduğunu belirten Arı, İstanbul Taşlıtarla'ya göre Bursa'daki iskân edilen göçmen yerlerinin daha temiz, düzenli olduğunu ve burada gecekondulaşmanın olmadığını, çalışmasında belirtmiştir. Bursa'daki göçmenlerin İstanbul'daki göçmenlere göre daha iyi şartlar altında yaşadığını ve Bursa şehrinin göçmenlere daha fazla önem verdiğini Arı'nın yaptığı çalışmadan öğreniyoruz.

    Bursa’ya Yerleştirilen Göçmenlerin İlçelere Göre Dağılımı

            Bursa'ya 1950-1951 göçünde en fazla çiftçi aile yerleşmiştir. Bu durumun sebebi, şehrin tarım için uygun iklim şartlarına sahip olması ve gelen çiftçi ailelere uygun ortam hazırlanmasından kaynaklanmaktadır. Çiftçi ailelerin en fazla Karacabey ilçesine yerleşmesini hükümet tarafından göçmenler için Haydar Çiftliği‟nin kurulmasıyla ilişkilendirebiliriz.

    Aytaç Toker, Bursa'ya gelen göçmenler hakkında şunları söylemiştir: ‟Bursa'ya gelen göçmenler komünist rejimden geldiğinden dolayı çok çalışkanlardı yani iş disiplinleri vardı ondan dolayı çalışkanlardı, bunlara muhacir denirdi hemen ev sahibi olmaya çalışırlardı. Toprağı, evi olmayan Bursa'nın yerli halkı bu durumdan çok rahatsızdı, yani bir kıskançlık vardı. Muhacirler geldiler, birlik beraberlik içinde hareket ettiler, mal mülk sahibi oldular, Bunlar Bursa'ya iş disiplini getirdiler ve Bursa‟ya bu anlamda katkıda bulundular. Bursa tekstiline baktığımızda çoğu göçmen kökenlidirler".

Kaynak:1950-60 Yıllarında Bursa, Bekir Ergin, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2016, s. 15-30