Osmanlı Bankası Bursa Şubesi

İş Bankası Şube Müdürü Haluk Aksu'nun Anıları

Bursa'nın Mimarisi

Bursa'nın Yapıları

                  İş Bankası Bursa Şubesi

    Cumhuriyet Döneminin ilk özel bankası olan Türkiye İş Bankası'nın 47 kurucusundan sekizi Bursalıdır. Bunlar:
1- Bursa Ticaret Sanayi odası birinci reisi İnegöllüzâde Mehmet Saffet Bey
2- Mora Yenişehirlizâde Edhem Hasan Bey
3- Rıdvanzâde Hasan Efendi
4- Altıağazâde Mustafa Bey (tüccar)
5- Edirneli Emin Bey
6- İnegöllüzâde Mehmet Refet Bey (Celal Bayar'ın kayınbabası)
7- Remzizâde Ferit Bey (tüccar)
8- Manifatura Tüccarı Hafız Halit Bey'dir

      Bankanın Bursa şubesi, Ankara ve İstanbul'dan sonra açılan üçüncü şube, taşrada açılan ilk şubedir. 1924 yılı sona ermeden kiralanmış ve çalışacak memurları atanmış bulunmaktaydı. Resmi açılış 1.1.1925'te oldu. Kozahan'daki bu şubenin ilk müdürü, çok deneyimli bir bankacı olan Hacı Mehmet Saffet Bey idi. Tayini diğer şube müdürlerinden farklı gerçekleşti zira merkez yönetimiyle bir sözleşme yapmıştı. Bu sözleşmeye göre:
 *Şube müdürlüğünü üç sene üstlenecek ve maaşı ayda 250 TL olacaktı
 *Şubenin 'hasılat-ı safiyesi'nin % 4'ü Saffet Beye ayrılacak ve buna mahsuben kendisine her ay 100 TL ödenecekti. Net gelirin % 4'ü 100 liradan az olursa Saffet Bey bankaya geri ödeme yapmayacaktı.
   Bu olağanüstü atama koulları hem yadırganmış hem de bankanın mevzuatına aykırı bulunmuş olmalı ki, yaklaşık bir ay sonra idare meclisi aldığı bir kararla bunları değiştirdi. Yeni sözleşmenin şartlarını bilmiyoruz. Ancak kendisi Bursa şubesini kurdu ve 1931'deki emekliliğine kadar yönetti. 1926'da Bursa şubesine bağlı olarak Mudanya ve Gemlikte birer muhabirlik de açılmıştı. İlk 1-2 yılda çalışan sayısı 16'yı bulmuştu. Bunlardan dördü müstahdem, biri şöför, 10'u şef ya da memurdu. Aralarında daha önce İtibarı- Milli Bankası ya da başka şirketlerde çalışmış deneyimli elemanlar vardı.  Örneğin muhasebeci Burhaneddin Bey aralık 1924'te 130 TL aylıkla tayin edilmişti. Daha önce İtibar-ı Milli Bankasında veznedar idi. Aynı şekilde servis amiri Ahmet Memduh Bey, İtibar-ı Milli Bankası'nda başmemur iken 1.1.1925'te şube personeli arasına katıldı. Maaşı önce 70 Tl idi, sonra 90 TL'ye yükseltildi. İtibar-ı Milli Bankası'ndan gelen başka bir memur Müşfik Bey'di. Maaşı 56 Tl idi. 1928'e gelindiğinde personel sayısı 26'ya çıkmıştı: 6 hadame, 1 şöför, 1 gece bekçisi ve diğerleri memur. Personel arasında hiç kadın yoktu. Şube bir süre sonra vilayet ve onun yanındaki postaneye komşu olan binaya taşındı.

     
                                   1940larda Bursa şubesi
     
                                1950'de açılan şube binası
                 

     İş Bankası merkez yönetimi 1925 yılında Bursa'da 250.000 TL sermaye ile kurulan Dokumacılık TAŞ'ye 20.000 TL ile katılma kararı aldı. Bu şirketin Bursa'daki dokuma fabrikaları 1927'de faaliyete geçti. Banka idare meclisi 1930'da aldığı kararla Bursa Dokumacılık ve Trikotaj TAŞ'nin (İpekiş) kurulmasına ve bankanın 150.000 lira koyarak sermayeye iştirak etti. Banka bir süre sonra bütün hisseleri satın alarak bu şirketin tamamına sahip oldu.
   İş Bankası otuzuncu kuruluş yıldönümünde (1954) milletine bazı armağanlar  dağıtma kararı aldı. Bu armağanlardan biri de matbuat mensupları ve kıymetli fikir adamlarının hizmetine sunulacak olan Uludağ Sanatoryumu'ndaki on yataklı bölümdü. Bu dinlenme evi 154 bin lira harcanarak 1956'da tamamlandı. Bu tesis uzunca bir süre amacına uygun kullanıldıktan sonra 1975'te Bursa Tıp Fakültesi'ne armağan edildi.
    Postanenin az ötesindeki, yukarıda görülen şube binası 1950'de açıldı. B

   Arif Hikmet Holtay, Ulucami civarında olan şube binasını camiin silüetini bozmaması için üç katlı tanzim etmişse de Bursa Belediyesi "imar plânı icabıdır" diye binanın dört katlı yapılmasında ısrar etmiştir.

     Bodrum katta kiralık kasalar, kaorifer dairesi, arşiv, zemin katta müşteri holü, müdürün odası, bekleme salonu, üsk katlarda ise müfettiş ve müdürlerin kullandıkları odalar bulunur. (Zaman içinde kullanım alanları değişmiş olabilir)

  İzleyen yıllarda İş Bankası'nın Bursa'daki şu şubeleri açıldı: Gemlik (2.1.1941), Setbaşı (1.9.1951), Yeniyol (23.8.1954), İnegöl (5.8.1955), Altıparmak (Fevziçakmak, 1.8.1957), Mustafakemalpaşa (25.12.1958), Uluyol (1.9.1959), Santral Garaj (3.9.1962), Karacabey (29.9.1966), Yenişehir (19.12.1967), Yıldırım (27.8.1968), İznik (23.10.1968), Çekirge (10.5.1971), Orhangazi (12.5.1971), Kovukçınar (14.11.1972), Gürsu (24.12.1975), Kestel (24.12.1975), Mudanya (9.7.1976), Keles (24.11.1978'de açılan bu şube 2.12.1996'da kapatıldı), Ertuğrulgazi (26.10.1981), Demirtaş/ Osmangazi (13.10.1982), Orhaneli (14.10.1982'de açılan bu şube 21.5.1993'te kapatıldı), Hürriyet (26.12.1985),  Sanayi Sitesi (Beşevler K. Sanayi - 14.9.1992), BUTTİM (22.9.1997), Uludağ Üniversitesi (21.4.1998), Organize Sanyi Bölgesi (21.6.1999).

      1999'da Bursa genelinde 26 olan şube sayısı, kuruluşunun 100. yılında, 2024'te 41'dir.  Bu şubeler:

  Beşevler, Bursa şubesi, Bursa Kurumsal (Konak Mah.), Bursa Ticari (Beşevler Mah), Buttim, Çalı, Çekirge, Demirtaş Org. San. Bölgesi, Duaçınar, Ertuğrulgazi, Fevzi Çakmak, Gemlik, Görükle, Gürsu, Hürriyet, İnegöl, İzmir Yolu, İznik, Karacabey, Kestel, Koğukçınar, Merinos, Mudanya, Mustafakemalpaşa, Nilüfer, Organize San. Bölgesi, Orhangazi, OSB-İnegöl, Oto Sanaatkarları Sitesi, Oyak Renault, Özlüce, Sanayi Sitesi (Küçük Sanayi), Sanayi-İnegöl, Santral Garaj, Setbaşı, Uluyol, Üçevler, Yalova Yolu, Yenişehir, Yeniyol, Yıldırım. 

Kaynak: Türkiye İş Bankası Tarihi, ed. U. Kocabaşoğlu ve ark., İş Bankası Kültür yayınları, 2001, s. 54, 107,